Category : จ.นครศรีธรรมราช

รูปแบบศิลปะ เท้าแขนดังกล่าวมีรูปแบบคล้ายคลึงกับเท้าแขนแบบอินเดียใต้สมัยวิชัยนคร (พุทธศตวรรษที่ 21-22) ที่เรียกว่า “ปุษปโพทิไก” มาก กล่าวคือมีลักษณะเป็นงวงดอกไม้ห้อยลงมา การที่ปุษปโพทิไกปรากฏที่เมืองนครศรีธรรมราช ย่อมแสดงให้เห็นถึงการเข้ามาของสถาปนิกชาวอินเดียใต้หรือลังกา ที่เข้ามาเพื่อสร้างอาคารทางศาสนาฮินดูหรือพุทธที่ต่อเนื่องตั้งแต่ก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ลงมาจนถึงสมัยพุทธศตวรรษที่ 21-22 (ร่วมสมัยอยุธยา)

รูปแบบศิลปะ ในอินเดียใต้ตั้งแต่ศิลปะโจฬะและวิชัยนครเป็นต้นไป ประติมากรรมสำริดเทพเจ้าต่างๆมักขนาบข้างด้วยรูปพระเทวีเสมอ โดยพระเทวีนี้มักมีสองกร ประทับยืนตริภังค์โดยพระหัตถ์หนึ่งยกขึ้นถือดอกไม้ด้วยกฏกมุทรา ส่วนพระหัตถ์อีกข้างทิ้งลงข้างพระวรกายเสมอ ที่พระอุระบางครั้งปรากฏกุฉพันธะหรือผ้ารัดพระอุระซึ่งเป็นลักษณะที่นิยมในศิลปะอินเดียใต้เช่นกัน การที่ประติมากรมซึ่งค้นพบที่นครศรีธรรมราชชิ้นนี้มีระเบียบเช่นเดียวกับศิลปะอินเดียใต้ ก็ย่อมแสดงให้เห็นถึงการเคลื่อนย้ายของพราหมณ์และกลุ่มช่างจากอินเดียใต้เข้ามาสู่นครศรีธรรมราชอย่างไม่ต้องสงสัย ประติมานวิทยา ประติมากรรมพระเทวีที่ออกแบบสำหรับการประทับยืนคู่กับเทพเจ้าบุรุษในศิลปะอินเดียใต้ มักถือดอกไม้เสมอ ด้วยเหตุนี้ตัวประติมากรรมเองจึงไม่ได้แสดงให้เห็นว่าพระนางคือใคร ดังนั้น ถ้าประติมากรรมดังกล่าวประทับยืนคู่กับพระศิวะ

รูปแบบศิลปะ ในอินเดียใต้ตั้งแต่ศิลปะโจฬะเป็นต้นไป ประติมากรรมสำริดรูปพระศิวนาฏราชได้รับคามนิยมอย่างมาก โดยนิยมออกแบบให้พระศิวะยกพระเพลาขวาขึ้นอย่างอิสระและพระหัตถ์แสดงท่าร่ายรำ โดยรอบปรากฏวงเปลวไฟซึ่งนอกจากจะทำหน้านี้เน้นประติมากรรมแล้วยังเป็นสิ่งที่ช่วยยึดประติมากรรมมิให้ล้มอีกด้วย การที่ประติมากรมซึ่งค้นพบที่นครศรีธรรมราชชิ้นนี้มีระเบียบเช่นเดียวกับศิลปะอินเดียใต้ ก็ย่อมแสดงให้เห็นถึงการเคลื่อนย้ายของพราหมณ์ในลัทธิไศวนิกายและกลุ่มช่างจากอินเดียใต้เข้ามาสู่นครศรีธรรมราชอย่างไม่ต้องสงสัย ประติมานวิทยา ในไศวนิกาย พระศิวนาฏราชทรงเป็นเจ้าแห่งกิจกรรมที่พระองค์ทรงแสดงต่อจักรวาล เช่น การสร้าง รักษา ทำลายเป็นต้น ด้วยเหตุนี้

รูปแบบศิลปะ พระวิษณุองค์นี้มีเค้าโครงคล้ายกับพระวิษณุในศิลปะปัลลวะตอนต้นของอินเดียใต้ กล่าวคือสวมหมวกทรงกระบอกเรียบและนุ่งโธตียาวเรียบ ไม่มีเครื่องตกแต่ง โดยลักษณะดังกล่าวปรากฏเช่นกันกับพระวิษณุจำนวนมากที่ค้นพบในจังหวัดสุราษฏร์ธานีและจังหวัดปราจีนบุรี ในประเทศไทย ประติมากรมักกำหนดให้ใช้คทาและชายผ้าคาดเป็นเครื่องค้ำยัน เพื่อให้ประติมากรรมพระวิษณุแข้งแรงขึ้น ประติมานวิทยา พระวิษณุผู้ดูแลโลกและพระเป็นเจ้าสูงสุดในลัทธิไวษณพนิกาย ทรงถือของสี่ประการ คือ จักร สังข์ คทาและธรณี

รูปแบบศิลปะ รูปแบบเครื่องแต่งกายของพระวิษณุองค์นี้คล้ายคลึงกับศิลปะอมราวดีและคุปตะ โดยการคาดผ้าคาดวงโค้งกว้างนั้นปรากฏมาก่อนแล้วตั้งแต่ศิลปะอมราวดี ส่วนหมวกทรงกระบอกที่ประดับด้วยตาบวงกลมที่มีสิงห์คายชายผ้าและ ยัชโญปวีตเส้นเชือกก็ล้วนแต่แสดงความเกี่ยวข้องกับศิลปะคุปตะ จากรูปแบบศิลปกรรม พบว่า ประติมากรรมนี้มีอายุค่อนข้าง “เก่า” ซึ่งตอบรับกับประติมานวิทยาที่แสดงความเก่าแก่ของพระวิษณุองค์นี้เช่นกัน ประติมานวิทยา พระวิษณุผู้ดูแลโลกและพระเป็นเจ้าสูงสุดในลัทธิไวษณพนิกาย ทรงถือของสี่ประการ คือ จักร

รูปแบบศิลปะ รูปแบบเครื่องแต่งกายของพระวิษณุองค์นี้คล้ายคลึงกับศิลปะอมราวดีและคุปตะ โดยการคาดผ้าคาดวงโค้งกว้างนั้นปรากฏมาก่อนแล้วตั้งแต่ศิลปะอมราวดี ส่วนหมวกทรงกระบอกที่ประดับด้วยตาบวงกลมที่มีสิงห์คายชายผ้าและ ยัชโญปวีตเส้นเชือกก็ล้วนแต่แสดงความเกี่ยวข้องกับศิลปะคุปตะ จากรูปแบบศิลปกรรม พบว่า ประติมากรรมนี้มีอายุค่อนข้าง “เก่า” ซึ่งตอบรับกับประติมานวิทยาที่แสดงความเก่าแก่ของพระวิษณุองค์นี้เช่นกัน ทั้งหมดจึงแสดงถึงการเข้ามาของไวษณพนิกายจากประเทศอินเดีย โดยเข้ามาตั้งแต่ระยะแรกๆของวัฒนธรรมศรีวิชัย ประติมานวิทยา พระวิษณุผู้ดูแลโลกและพระเป็นเจ้าสูงสุดในลัทธิไวษณพนิกาย ทรงถือของสี่ประการ

รูปแบบศิลปะ ศิวลึงค์ที่ค้นพบในแถบนครศรีธรรมราชสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ปรากฏเฉพาะรุทรภาคและติดับฐานโยนี กับกลุ่มที่ปรากฏทั้งสามภาคและแยกออกจากฐานโยนี สำหรับศิวลึงค์ที่ปรากฏในภาพนี้เป็นศิวลึงค์แบบที่สอง ซึ่งปรากฏทั้งพรหมภาค (ส่วนสี่เหลี่ยมด้านล่าง) วิษณุภาค (ส่วนแปดเหลี่ยมตรงกลาง) และรุทรภาค (ส่วนกลมด้านบน) อันแสดงถึงความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของตรีมูรติทั้งสาม

รูปแบบศิลปะ ศิวลึงค์ที่ค้นพบในแถบนครศรีธรรมราชสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ปรากฏเฉพาะรุทรภาคและติดับฐานโยนี กับกลุ่มที่ปรากฏทั้งสามภาคและแยกออกจากฐานโยนี สำหรับศิวลึงค์ที่ปรากฏในภาพนี้เป็นศิวลึงค์แบบแรกที่อาจมีอายุเก่าแก่กว่าศึวลึงค์ในประเภทที่สอง ประติมานวิทยา ศิวลึงค์และโยนี เป็นตัวแทนอันไม่เป็นรูปมนุษย์ของพระศิวะและพระอุมา เทพเจ้าสูงสุดของลัทธิไศวนิกาย มักปรากฏเป็นประติมากรรมประดิษฐานในครรภคฤหะของเทวาลัยเสมอ อนึ่ง เมืองนครศรีธรรมราชคงเคยนับถือศาสนาฮินดูเป็นหลักมากก่อนในพุทธศตวรรษที่

รูปแบบศิลปะ การจัดวางพระพุทธเจ้าขนาบข้างด้วยพระโพธิสัตว์ประทับยืนตริภังค์องค์สองข้าง เป็นองค์ประกอบที่ได้รับความนิมมากในศิลปะหลังคุปตะที่ถ้ำอชันตาและเอลโลร่า จึงเป็นไปได้ที่พระพิมพ์นี้แสดงคสามเกี่ยวข้องกับศิลปะดังกล่าว ประติมานวิทยา พระพิมพ์กลุ่มนี้ แสดงพระพุทธเจ้าประทับนั่งห้อยพระบาท พระหัตถ์ยกข้นแสดงวิตรรกมุทรา ขนาบข้างด้วยพระโพธิสัตว์ยืนตริภังค์สองข้าง ด้านบนปรากฏพระพุทธรูปประทับนั่งปางสมาธิสามองค์ แม้ว่ายังมีข้อถกเถียงมากมาย แต่อาจเป็นไปได้ที่พระพุทธรูปดังกล่าวเลาเรื่องการแสดงยมกปาฏิหาริย์ตามแบบมหายาน เนื่องด้วยการปรากฏภาพนิมิตของพระพุทธเจ้าสามองค์ด้านบน อนึ่ง การแสดงวิตรรกมุทราเองก็มักใช้เสมอๆในศิลปะทวารวดีเพื่อแทนธรรมจักรมุทราอันเป็นมุทราสำหรับการแสดงยมกปาฏิหาริย์ในศิลปะอินเดียเหนือ